Minder gras, meer bloemen en kruiden: de Polders Oosterland Lappenvoort veranderen beetje bij beetje in natuur. Partijen als Natuurmonumenten spelen daarin een grote rol. Maar minstens zo belangrijk zijn particulieren die hun land omvormen tot natuur. Hoe werkt dat?

“Zie je dat fijne gras? Dat is reukgras en ruikt naar toffees. En daar in dat lage deel staat moerasspirea”, zegt Sieger Wiersma, medewerker bij Prolander. Hij houdt zich bezig met natuurontwikkeling en -beheer vanuit het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL). We lopen over een kleurig stuk land met kruiden en bloemen. Moeilijk om je voor te stellen dat hier vijf jaar geleden nog voornamelijk gras stond. De eigenaar ging in zee met Prolander en maakte van zijn landbouwgrond natuurgrond. Met succes, vindt Sieger: “Die verschillende soorten bewijzen: hier vindt natuurontwikkeling plaats.”

Om tafel
Een particulier die zijn landbouwgrond omvormt naar natuur. Wat gaat daaraan vooraf? Sieger vertelt: “We willen percelen binnen het NatuurNetwerk Nederland omvormen naar natuur. We gaan dan om tafel met een eigenaar van zo’n perceel. Soms zijn dat landgoedeigenaren of boeren, maar het kunnen ook mensen zijn met een stukje grond waarop schapen of paarden lopen. We vragen de eigenaar of hij belangstelling heeft om zijn grond om te vormen. Als dat zo is, kan hij ervoor kiezen om het natuurbeheer zelf te doen tegen vergoeding – dat heet particulier natuurbeheer. Of hij kan de grond ruilen met of verkopen aan Prolander.”

Grondeigenaar wordt natuurbeheerder
Het land waarop we nu staan, wordt dus particulier beheerd. “Allereerst informeren we de eigenaar over de natuurambities en het bijbehorend beheer. Dit land moest bijvoorbeeld ‘kruiden- en faunarijk grasland’ worden”, zegt Sieger. “We vertellen over de financiële afwaardering van de grond en het vastleggen van de verplichtingen bij de notaris. Als dat achter de rug is, is de grondeigenaar een natuurbeheerder geworden. Hij kan zich aansluiten bij een beheercollectief voor een jaarlijkse beheervergoeding en kennisvraagstukken. En uiteraard zijn wij als SNL-team van Prolander ook beschikbaar voor vragen.”

Maaien, maaien, maaien
Natuurontwikkeling op een perceel, hoe werkt dat? “Vaak is de grond jarenlang bemest. Dan zit er veel fosfaat en stikstof in de bodem. Goed voor gras, slecht voor biodiversiteit. Het is nodig dat er voedingsstoffen uit de bodem verdwijnen; de grond moet verschralen en de bodemchemie en -biologie moeten weer beter in balans komen. Dat betekent in de eerste jaren vaak: heel veel maaien en het gras afvoeren. En niet bemesten”, legt Sieger uit.

Beweiden
Als we verder lopen, zien we een paar paarden op een kruiden- en faunarijk grasland. Hoe kan dat, als er geen mest op het land mag? “De afgelopen jaren is hier vooral gemaaid en afgevoerd. Dit noemen we ontwikkelingsbeheer. Nu is de grond genoeg verschraald en is begrazing een mooie vorm van instandhoudingsbeheer”, zegt Sieger. Hij wijst op de verschillende planten en grassen en duwt met de punt van zijn schoen een paardenkeutel opzij. Kleine kevertjes maken dat ze wegkomen. “Dat zie ik graag”, zegt Sieger. “Een teken van gezond bodemleven”.

Te schraal is ook niet goed
Verschralen is nodig, maar té schraal is ook niet goed, ziet Sieger: “De Kraus-Groeneveld Stichting beheert sommige stukken natuurland al meer dan vijftien jaar. Er zijn in die tijd veel soorten kruiden en grassen bijgekomen, maar we zien nu weer een afname. We onderzoeken samen met Bureau Vlechtwerk wat we moeten doen. Bemesten? Kalk strooien? Hopelijk hebben we binnenkort een advies.”

Creatieve oplossingen
We lopen verder langs de schapen. “Met deze grondeigenaar werken we fijn samen”, vindt Sieger. “Maar belangen kunnen wel verschillen. Dan wil iemand bijvoorbeeld zijn paarden blijven weiden. Samen proberen we te zoeken naar een oplossing. Misschien kunnen de paarden op een deel van het land grazen, zodat het andere deel verschraalt.” Volgens Sieger is motivatie belangrijker dan perfecte uitvoering. “Liever iemand die echt snapt wat en waarom hij het doet, dan iemand die alleen braaf de regels volgt.”

Steeds dichter bij ons doel
Al meer dan twintig jaar vormt Prolander met grondeigenaren stapsgewijs stukken grond om naar natuur. Wanneer zijn de polders helemaal natuur geworden? “Dat is lastig te zeggen”, zegt Sieger. Maar we werken eraan. Stukje bij beetje komen we steeds dichterbij ons doel.”